Ποιητικές επισκέψεις σε σχολεία: πικρές διαπιστώσεις.

ΠΗΓΗ: https://www.fractalart.gr/poiitikes-episkepseis-se-scholeia/

Tα τελευταία χρόνια έχω την ευκαιρία να επισκέπτομαι σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για να μιλήσω για την ποίηση. Πηγαίνω όπου με καλούν. Το θεωρώ πάντα μια συναρπαστική εμπειρία, και, γενικά, έχω πολλές ιστορίες να αφηγηθώ!

Στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση προσεγγίζω το θέμα με έναν τρόπο παιγνιώδη, όπως άλλωστε αρέσει και στα παιδιά. Βάζω σωματικότητα σε αυτά που θέλω να τους πω. Σκαρφίζομαι διάφορα δρώμενα ή διάφορες διαδραστικές ασκήσεις προκειμένου να επικοινωνήσω το θέμα μου ή έστω να δώσω στους μαθητές μια γεύση από το μέγα μυστήριο που ονομάζεται «ποίηση». Στην Δευτεροβάθμια συχνά διδάσκω ένα ποίημα χρησιμοποιώντας και άλλα μέσα και εργαλεία, όπως αυτά που η τέχνη του θεάτρου μας δίνει. Ή συνηθίζω να τους αφηγούμαι τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα ποιήματα, φέρνοντας πολλά προσωπικά μου παραδείγματα, δηλαδή για το πώς έγραψα το ένα ποίημα ή το άλλο, με ποια αφορμή ή αιτία. Συνήθως κλείνω τις συναντήσεις με ένα σύντομο εργαστήρι γραφής, το οποίο είναι κάθε φορά ιδιαίτερα αποκαλυπτικό αναφορικά με τη δυναμική που υπάρχουν και τις ιδιαίτερες κλίσεις που παρουσιάζουν τα παιδιά.

Δεν θα παραλείπω ποτέ να τονίζω πως πρέπει να διαφοροποιηθεί κι άλλο ο τρόπος που η ποίηση διδάσκεται στο σχολείο. Έχουν γίνει κάποια βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά όχι ότι αυτό είναι αρκετό. Γιατί είναι ένας ολόκληρος τρόπος σκέψης που πρέπει να αλλάξει, είναι η οπτική που πρέπει να γίνει διαφορετική. Οι επιταγές της εποχής είναι έντονες. Επισκεπτόμενη Γυμνάσια και Λύκεια και μιλώντας με παιδιά και καθηγητές βγάζω κάποια συμπεράσματα που καθόλου δεν με ευχαριστούν και που με προβληματίζουν.

Πρώτα πρώτα οι μαθητές γνωρίζουν κάποια κλασικά ονόματα ποιητών κι μέχρι εκεί. Το ίδιο και οι καθηγητές. Αν τους ρωτήσεις να σου πουν ποιητές του σήμερα που γνωρίζουν, θα εκπλαγείς, ακριβώς επειδή δεν ξέρουν ποιητές που ζουν και δημιουργούν σήμερα, ίσως εκτός από τον ιδιαίτερα δημοφιλή Τίτο Πατρίκιο. Από τη δική μου γενιά ίσως-με επιφύλαξη το λέω- δεν γνωρίζουν ονόματα δημιουργών. Στην ουσία πολύ λίγα είναι τα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη γραφή από κάθε τμήμα. Έστω και γι’ αυτά μόνο αξίζουν οι επισκέψεις στα σχολεία.

Είναι κρίμα να υπάρχει τόσο πλούσια ποιητική παραγωγή, τόσοι ποιητές, τόσοι πεζογράφοι, που ζουν και δημιουργούν στην εποχή που διάγουμε και δεν τους ξέρει κανείς. Υπάρχει ένας αθέατος ποιητικός κόσμος που θα πρέπει να γίνεται γνωστός. Ωραίος ο Παλαμάς, αξία αδιαμφισβήτητη! Αλλά δεν ξεκινάμε με αυτόν να διδάσκουμε ποίηση σε ορμητικούς, υπερβολικούς, εκρηκτικούς, αλλά, κυρίως, αδαείς εφήβους.

Αναζητούμε κάτι πιο κοντά σε αυτούς, σε μια γλώσσα που να την κατανοούν και να μπορούν να την χρησιμοποιήσουν και αλλού. Αναζητούμε ποιήματα σύγχρονων ελλήνων και ξένων ποιητών που μπορούν να κερδίσουν το ενδιαφέρον τους και να τους ενεργοποιήσουν. Ποιητές που μπορεί εύκολα να τους γνωρίσει κανείς, ή να τους κάνει φίλους ακόμα και στα κοινωνικά δίκτυα. Διότι συμβαίνει και αυτό. Να έχουνε ενεργό ρόλο οι ποιητές στα κοινωνικά δίκτυα, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με τους αναγνώστες. Το προφίλ τους είναι τελείως διαφορετικό από αυτό των παλαιότερων ποιητών.

Όσο για τον Παλαμά, φυσικά και τον διδάσκονται, όπως και τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Σεφέρη. Καλύτερα είναι όμως οι πρώτες προσεγγίσεις να γίνουν με σύγχρονα δημιουργήματα που ίσως αντανακλούν και τις αντιλήψεις της εποχής μέσα στην οποία ζουν.

Είναι γεγονός πως εκείνο που υπογραμμίζω κάθε φορά είναι πως η ποίηση δεν είναι κάτι απόμακρο και μακρινό. Είναι κάτι που είναι μέσα στη ζωή και εμπνέεται από αυτήν. Διότι έπειτα από συζητήσεις που κάνω με τα παιδιά καταλαβαίνω πως τους ποιητές τους θεωρούν περίεργα όντα από αλλού φερμένα και τα ποιήματά τους διστάζουν να τα διαβάσουν -πόσο μάλλον να τα προσεγγίσουν-επειδή κάνουν την στερεοτυπική διαπίστωση πως είναι δύσκολα και δυσνόητα.

Τελειώνοντας, προτείνω το εξής: τα σχολεία να ανοίγουν τις πόρτες τους στους σύγχρονες ποιητές, να προάγουν την αγάπη για την ποίηση, να ενθαρρύνουν ποιητικά δρώμενα και σχετικά προγράμματα και ομίλους. Η ποίηση είναι φάρος. Μέσω αυτής μπορούν οι έφηβοι να κατανοήσουν όχι μόνο τον κόσμο γύρω τους, αλλά και τη θέση τους μέσα σε αυτόν.

Ασημίνα Ξηρογιάννη: Μέγα μυστήριο η συγγραφή, γοητευτικό και ευτυχώς, άλυτο!

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα // Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Liberal και το ηλεκτρονικό περιοδικό Φράκταλ

 

«Έχω στα σκαριά μια νέα ποιητική συλλογή και την έντυπη ανθολογία ποιημάτων σύγχρονων ποιητών που θα βγάλει το Varelaki από τις εκδόσεις Μοmemtum. Από κει όπου είχα βγάλει και το βιβλίο μου «Το θέατρο στην ποίηση» το 2017.

»Μόλις κυκλοφόρησε συγκεντρωτικός τόμος με «Ποιήματά» μου [2009-2017] από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πολύ σημαντικό βιβλίο, ο καθρέφτης μιας δεκαετίας περίπου!»

Παρ’ ότι νεώτατη, συγκεντρώνει ήδη τα πρώτα ποιητικά υπάρχοντά της, υπηρετώντας ταυτόχρονα και πεζογραφία, θέατρο, μετάφραση, το προσωπικό varelaki της και στήνει υπέροχες και ενδιαφέρουσες ανθολογίες. Η Ασημίνα Ξηρογιάννη, έχοντας στη φαρέτρα της θεατρικές και φιλολογικές σπουδές και πάθος και με το θέατρο και με την ποίηση, μας ανοίγει στο liberal.gr το λογοτεχνικό της εργαστήρι: τα ήδη έτοιμα βιβλία πρώτα, κατόπιν οι συνθήκες, θα ακολουθήσουν οι εμμονές, οι αγάπες, τα πρώτα αναγνώσματα, ώσπου να φτάσει να γίνει ό,τι αγάπησε, εντέλει, η ζωή της.

«Μέγα μυστήριο η συγγραφή! Γοητευτικό και ευτυχώς, άλυτο. Γι’ αυτό και συναρπαστικό πάντα!» θα μας πει.

-Κυρία Ξηρογιάννη, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς; 

Δεν υπάρχει τελετουργία γραφής, όχι. Το αντίθετο. Μπορώ οπουδήποτε βρίσκομαι να σημειώσω στο μπλοκάκι που κουβαλώ μαζί μου πάντα -ακούγομαι λίγο γραφική.

Ο,τι σημειώσω, αργότερα θα το επεξεργαστώ. Γενικά, μ’ αρέσει τα βράδια να δουλεύω μέσα στη σιωπή, σε ιδανικές συνθήκες. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι σχεδόν ποτέ ιδανικές. Η καθημερινότητα συχνά είναι διασπαστική.

-Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση; 

Το πλάνο έρχεται μετά. Πρώτα έρχεται το αρχικό ερέθισμα και ό,τι αυτό μπορεί να μου φέρει. Στη συνέχεια, και αφού έχω ελεύθερα επεξεργαστεί το ερέθισμα, δουλεύω αλλιώς, μπαίνω σε έναν διαφορετικό δρόμο, σε μια πορεία και έχω έναν στόχο, κάτι να επικοινωνήσω στον αναγνώστη.

-Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο; 

Η νουβέλα μου με τίτλο «Το σώμα του έγινε σκιά» (Ανατολικός, 2010 ),  και τώρα και σε ελεύθερη ψηφιακή, παράλληλα: https://www.openbook.gr/to-soma-toy-egine-skia/ Γράφτηκε και ως θεατρικό πρώτα… και ήταν περιπετειώδης η γραφή του. Και σε διάφορα μέρη: Αθήνα- Αίγινα- Σάμος.

-Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε; 

Βεβαίως, είναι ένα πάλεμα μονίμως! Μέγα μυστήριο η συγγραφή! Γοητευτικό και ευτυχώς, άλυτο. Γι’ αυτό και συναρπαστικό πάντα!

Έμαθα πολλά καθώς εργαζόμουν πάνω στο θεατρικό μου «Οντισιόν» (Βακχικόν, 2015), μια και η θεατρική γραφή κρύβει τις δικές τις εκπλήξεις και σε βάζει σε ποικίλες διαδικασίες.

– Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας; 

 Να μιλήσει στην ψυχή μου έστω με έναν τρόπο. Συχνά λέω πως στην ποίηση υπάρχει μία ιστορία πίσω από κάθε ποίημα. Ιστορία δική μας ή των άλλων. «Το σώμα του έγινε σκιά» είναι μια νουβέλα βασισμένη σε αληθινά γεγονότα τα οποία με μετέπλασαν λογοτεχνικά. Ωστόσο, κάποιοι αναγνώστες και κριτικοί θεώρησαν  πως εγώ και ο ήρωάς μου ο Άγγελος έχουμε κοινά στοιχεία.

– Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας; 

Να έχει κάποια χαρακτηριστικά που να με θυμίζουν ως πρόσωπο ή να με αφορούν! Ή να με γοητεύει αφόρητα!

– Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο; 

Ο Άγγελος από το «Σώμα του έγινε σκιά» και η Αννίκα από το ομώνυμο ποίημα που περιλαμβάνεται στον τόμο «Ποιήματα 2009-2020» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν. Ακόμα, μυστηριωδώς μού αποκαλύφθηκε η Σοφί, η ηρωίδα από το υβριδικό βιβλίο μου «23 μέρες», Γαβριηλίδης, 2015.

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε; 

Από παιδί ακόμα… «Ο θησαυρός της Βαγίας», το οποίο αναφέρεται και στον ιδιαίτερο τόπο μου την Αίγινα.

Πάντα με εντυπωσίαζαν ο Καραγάτσης, ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός, γενικότερα! Τους θεωρώ μοναδικούς.

– Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε; 

Ας μου επιτραπεί εδώ να καταθέσω κάτι πιο προσωπικό. Επιστρέφω πάντα στα κείμενα και τα βιβλία του καθηγητή μου στη Φιλολογία, του Βαγγέλη Αθανασόπουλου. Έχω μάλιστα γράψει κείμενα για τον ίδιο* και πάντα ανατρέχω σε αυτόν.

*Fractal /Μεταβλήθη εντός μου ο ρυθμός του κόσμου

Bookstandfiles/H Ποιητική του πόνου

-Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές; 

Όμηρος, Σαπφώ, Μπέκετ, Τέννεσυ Ουίλιαμς, Τσέχωφ, Ίψεν, Σαίξπηρ ,Χιουζ, Πλαθ, Χατζηλαζάρου , Καβάφης  και άλλοι.

Βασικά τελευταία μελετώ τον πολυβραβευμένο Μάρκ Στραντ. Επειδή γοητεύθηκα και μου μίλησε πολύ, τον συστήνω στο ελληνικό κοινό με βιβλίο για  πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ανθολόγησα και μετέφρασα ποιήματά του που έτυχαν θερμής υποδοχής. Προτείνω, λοιπόν, στους αναγνώστες το βιβλίο «Προσωρινή Αιωνιότητα» (εκδ.Βακχικόν). Η εισαγωγή είναι του Αναστάση Βιστωνίτη.

– Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα; 

Τα έχω κάνει όλα. Ή τα κάνω, αναλόγως με τη διάθεσή μου κάθε φορά. Πάντως διαβάζω -γράφω και το αντίστροφο. Συνεχώς αυτό. Δεν γίνεται αλλιώς.

– Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα; 

Έχω στα σκαριά μια νέα ποιητική συλλογή και την έντυπη ανθολογία ποιημάτων σύγχρονων ποιητών που θα βγάλει το Varelaki από τις εκδόσεις Μοmemtum. Από κει όπου είχα βγάλει και το βιβλίο μου «Το θέατρο στην ποίηση» το 2017.

Μόλις κυκλοφόρησε συγκεντρωτικός τόμος με «Ποιήματά» μου [2009-2017] από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Πολύ σημαντικό βιβλίο, ο καθρέφτης μιας δεκαετίας περίπου!

Ποιήματα για τη μάνα

 

*Τα ποιήματα αυτά η Ασημίνα Ξηρογιάννη τα δημοσίευσε πρώτα στα ιστολόγια Booksitting και Φράκταλ [https://www.fractalart.gr/poiimata-gia-ti-mana/]

ΤΡΙΠΤΥΧΟ

Μάνα, εξομολόγηση:

Ξυπόλητη καίγομαι

Προσευχήσου!

Μητέρα, αγκαλιά!

Μέσα στη σιωπή

Τραγουδάμε μαζί!

Μαμά, φιλί!

Μου μοιράζεις φως,

Σε προδίδω

Όλα καλά τα έκανες

Γέρνει το κεφάλι στο πλάι

Έχει εφίδρωση απ’ το πρωί

«Είδα έναν εφιάλτη», μου λέει

«Σσσ… σώπα»

Ποτέ δεν κατάλαβα τα τόσα της όνειρα

«Πετούσα, λέει, χωρίς φτερά»

«Ησύχασε τώρα, να γίνεις καλά»

«Έκανα και λάθη…Θα μου γράψεις ένα ποίημα;»

«Βεβαίως»

«Δικό μου μόνο» Σκάει χαμόγελο,

Αλλ’ αμέσως σοβαρεύει.

«Γέρασα», μουρμουρίζει

Με κοιτάει με νόημα

«Σου στάθηκα πολύ».

Της σφίγγω το χέρι

«Όλα καλά τα έκανες, μαμά!

Όλα. Κοιμήσου…»